Συνοπτικά ο επιστημονικός τομέας της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) περιλαμβάνει την επιστήμη και την εφαρμοσμένη μηχανική της κατασκευής ευφυών μηχανών με ειδικά ευφυή προγράμματα υπολογιστών. Για τον λόγο αυτό η ΤΝ μπορεί επίσης να χαρακτηρισθεί και ως ο διεπιστημονικός τομέας όπου η πληροφορική συναντάται με τη φιλοσοφία, την ψυχολογία, τη γλωσσολογία, τα μαθηματικά, τις νευροεπιστήμες, την εφαρμοσμένη μηχανική και άλλους επιστημονικούς τομείς.

Σήμερα αν και κανένας δεν είναι σε θέση ακόμα να ισχυρισθεί ότι έχει κατανοήσει όλα τα γνωρίσματα της ανθρώπινης νοημοσύνης και να τα εφαρμόσει σε μια τεχνητή οντότητα, υπάρχουν αμέτρητα προγράμματα ΤΝ που εξελίσσονται σε όλο τον κόσμο.Με βάση την πρόοδο της όμως η ΤΝ φιλοδοξεί να προκαλέσει επίδραση ακόμη και στην εξελικτική πορεία του ίδιου του ανθρώπου. Πιο ειδικά υπάρχουν ήδη τρεις πρώιμες σχολές σκέψης που έχουν σχέση με τις κατευθύνσεις της μελλοντικής της εξέλιξης:

Η θεωρία της ανάπτυξης (enablement)
Η θεωρία αυτή προωθεί την ιδέα ότι οι ευφυείς μηχανές θα μας επιτρέψουν για να επιτύχουμε περισσότερα με τη συμπλήρωση των ικανοτήτων μας όπως για παράδειγμα αυτοματοποιώντας την εργασία της επιβίωσης (π.χ. γεωργία και κατασκευές), και επιτρέποντας μας τη χρήση ακόμη μεγαλύτερης υπολογιστικής δύναμης για την επίλυση των σύνθετων ανθρώπινων προβλημάτων όπως την ακριβή πρόβλεψη του καιρού, την εξέταση της παγκόσμιας πείνας, τη χαρτογράφηση του γονιδιώματος, επίσης προωθώντας τις ανθρώπινες αναζητήσεις σε άλλους πλανήτες, το σχέδιο και την ανάπτυξη των σύνθετων προγραμμάτων της βιομηχανίας της βιοπληροφορικής που προάγουν τους στόχους της εξερεύνησης του δικού μας βιολογικού κόσμου και άλλα. Αλλά η θεωρία του enablement αρχίζει από το μικρό και καθημερινό αφού ήδη βλέπουμε τις όλο και περισσότερο έξυπνες αυτοματοποιήσεις στην καθημερινή ζωή μας. Οι συσκευές μας ήδη μπορούν να πολλαπλασιάσουν τις ανθρώπινες αισθητήριες αντιλήψεις της αφής, της όρασης και της ακοής. Υπάρχουν ήδη ηλεκτρικές σκούπες που κινούνται μόνες τους και ολοκληρώνουν την «υπηρεσία» τους επιστέφοντας στην πηγή ηλεκτρικού ρεύματος όταν «εξαντλούνται». Τα ρομπότ ασφαλείας επίσης μπορούν να προγραμματιστούν να «αφουγκραστούν» τους ασυνήθιστους ήχους, να «ψάξουν» για τους εισβολείς και να έρθουν σε «επαφή» με τις αστυνομικές αρχές όταν ανακαλύπτεται παραβίαση κάποιου φυλασσόμενου χώρου. Υπάρχουν πολλές άλλες άπειρες εφαρμογές που μπορούν να αναπτυχθούν και με τη χρησιμοποίηση της ΤΝ να αυξήσουν την ανθρώπινη αποδοτικότητα…

Η θεωρία του μετασχηματισμού (transformation)
Η θεωρία του μετασχηματισμού προωθεί την ιδέα να ενσωματώσουμε την ΤΝ στη βιολογία μας (όπως συμβαίνει ήδη με τα εμφυτευμένα ηλεκτρονικά κυκλώματα) και τελικά να μεταμορφωθούμε σε όντα με κομμάτια ηλεκτρονικών μέσα μας. Οι δυνατότητες είναι συναρπαστικές και ταυτόχρονα εφιαλτικές. Μέσω της χρήσης των υπολογιστών και της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, το πεπρωμένο της ανθρώπινης φυλής δεν εξαρτάται πλέον ακριβώς από τη βιολογία. Ο υπολογιστής προσφέρει τώρα τους τρόπους να αυξήσει την διάνοια, τη δύναμη και τη μακροζωία μέσω του ανθρώπινου «τεχνητού» και που σημαίνει που μπορεί να ξεπεράσει τα όρια προγραμματίζονται σε μας από το παραδοσιακό DNA μας! Οι άνθρωποι που έχουν ήδη ωφεληθεί από τους βηματοδότες, τις τεχνητές καρδιές, τα προσθετικά άκρα, τα ακουστικά βαρηκοϊας και άλλες λιγότερο ή περισσότερο ευφυείς συσκευές νοιώθουν μεγάλο ενθουσιασμό για τη δυνατότητα της παρέμβασης σε επίπεδο γονιδίων αντιμετωπίζοντας τις προηγουμένως αθεράπευτες κληρονομικές διαταραχές μέσα από ευφυείς τεχνικές επεξεργασίας στους αλγορίθμους της βιοπληροφορικής. Η ΤΝ επιδιώκει σύμφωνα με την θεωρία αυτή να συνδέσει την «γρήγορη» τεχνολογία του υπολογιστή, με τη βοήθεια της τεχνολογίας των μοσχευμάτων, με τον -μερικές φορές- «αργόστροφο» ανθρώπινο εγκέφαλο, εκμεταλλευόμενη το καλύτερο και των δύο «κόσμων», του ανθρώπινου και αυτού των μηχανών…

Η θεωρία της αντικατάστασης (replacement)
Η θεωρία αυτή υποστηρίζει ότι τελικά η ΤΝ να ξεπεράσει τις ικανότητές μας και ότι θα χάσουμε ουσιαστικά την δυνατότητα να την ελέγχουμε. Τα προϊόντα της θα αναπτύξουν αυτοσυνειδησία και αυτό που θα «θέλουν» δεν θα συμπίπτει απαραιτήτως με τα δικά μας «θέλω». Η σειρά ταινιών επιστημονικής φαντασίας με τίτλο «Εξολοθρευτής» έχει βασισθεί στην υπόθεση ότι η ΤΝ θα φθάσει στο έσχατο άκρο να «σκεφθεί» να μας εξολοθρεύσει! Πέρα όμως από το μακρινό μέλλον ήδη στις πρόσφατες ειδήσεις στα ΜΜΕ έχουμε μάθει ότι υπάρχουν ρομπότ που διδάσκουν επιστήμες, για άλλα που μάχονται τις πυρκαγιές και για άλλα -πολύ πρόσφατα- που εξερευνούν τον Άρη. Η NASA εργάζεται αυτήν την περίοδο σε ένα ρομπότ που θα είναι σε θέση να πάει στις καταστάσεις που κρίνονται πάρα πολύ επικίνδυνες για τους ανθρώπους. Συνήθως όταν τίθεται σοβαρά σε συζήτηση αυτή η άποψη της ΤΝ διαπιστώνουμε ότι οι συνομιλητές μας χωρίζονται σε δύο ομάδες: του «οπαδούς» και τους «χλευαστές». Οι πρώτοι είναι σίγουροι πως η επικράτησή της είναι απλά είναι θέμα χρόνου, όπως τα διαπλανητικά ταξίδια και η τηλεόραση τσέπης. Οι δεύτεροι βρίσκουν την ιδέα τελείως παράλογη παρόμοια με το να φανταζόμαστε ότι το αυτοκίνητό μας, μας μισεί! Η ΤΝ δεν είναι ούτε παράλογη, ούτε αναπόφευκτη. Βασίζεται όμως σε μια ισχυρή ιδέα, σύμφωνα με την οποία, σκέψη και υπολογισμός είναι ουσιαστικά το ίδιο πράγμα και από αυτή πηγάζει η τόσο βαθιά όσο και τολμηρή θεωρητική αντίληψη: ότι δηλαδή εμείς οι άνθρωποι είμαστε κατά βάση και οι ίδιοι είδη σύνθετων υπολογιστών…

Διαβάζοντας το δοκίμιό του Peter Molik «Τεχνητή Νοημοσύνη ως εξελικτικό στάδιο του ανθρώπινου μυαλού» όσοι ασχολούμαστε τόσο με την ΤΝ όσο και με τον ανθρώπινο εγκέφαλο δεν μπορούμε να αποφύγουμε το ερώτημα: Ποιο τμήμα του εαυτού μας θα «αναπτυχθεί», θα «μετασχηματισθεί» ή θα «κληρονομήσει» στο μέλλον η ΤΝ: του Δρ Τζέκυλ ή του κ. Χαϊντ;

Δρ Κων/νος Κουτσογιάννης
Επικ. Καθηγητής